Mooie foto’s beginnen bij goed licht
Technische kennis van je camera is een belangrijk onderdeel van de fotografie. Toch vergeten mensen soms dat de kwaliteit van je beelden vooral zit in de kwaliteit van het licht dat je gebruikt.
Maar wat is dat eigenlijk, goed licht? En hoe bepaal je de kwaliteit van licht?
Het voelt zo abstract en lastig te beoordelen. En hoewel ik niet zal beweren dat het geen oefening vergt om licht te “zien”, zijn er wel bepaalde uitgangspunten die je kunt gebruiken om het makkelijker te maken.
In deze module gaan we daarom eerst bekijken welke soorten licht er zijn. Daarna bespreken we hoe je de richting en kwaliteit van licht gebruikt, om tot betere beelden te komen.
In deze module…
- leer je welke soorten licht er zijn.
- leer je over kwaliteit van licht en hoe je dat kunt herkennen.
- leer je over momenten zoals “het gouden” en “blauwe uur”.
Welke soorten licht zijn er
Licht is een van de belangrijkste elementen in fotografie en kan een foto maken of breken. Het bepaald namelijk voor een groot deel de sfeer in je foto. Laten we daarom eerst eens kijken welke verschillende soorten licht er zijn en wat de kenmerken daarvan zijn.
Natuurlijk licht
Natuurlijk licht is het licht dat afkomstig is van de zon (direct of indirect), maar ook bijvoorbeeld licht door vuur van natuurlijk bronnen (zoals een vulkaan). Ook het licht van verre sterren noemen we natuurlijk licht.
Kenmerken
- Variabel – Natuurlijk licht verandert van kleur en intensiteit, afhankelijk van het moment van de dag. Denk aan het warme gouden uurtje, het blauwere licht tijdens het blauwe uurtje of het felle middaglicht.
- Onvoorspelbaar – Het is afhankelijk van het weer. Zonneschijn, bewolking of regen, het heeft invloed op natuurlijk licht. Dit betekent dat planning, voorbereiding en adaptief zijn erg belangrijk zijn als je wilt werken met natuurlijk licht.
- Zacht of hard – Tijdens bewolkte dagen krijg je diffuus (zacht) licht, terwijl een heldere zonnige dag hard licht met sterke schaduwen oplevert.
- Geen kosten – Natuurlijk licht is gratis (open deurtje…) en overal beschikbaar als je overdag buiten bent.
- Brede dekking – Zonlicht kan een groot gebied verlichten zonder extra apparatuur.
Kunstlicht
Kunstlicht komt van door de mens gemaakte lichtbronnen. Denk bijvoorbeeld aan lampen, kaarsen, zaklampen of straatverlichting. Kunstlicht is vooral handig omdat je het (meestal) zelf kunt beheersen. Jij bepaald de hoeveelheid, de richting en de kleur.
Kenmerken
- Beheersbaar – Met kunstlicht bepaal je zelf de intensiteit, richting en kleur, wat handig is in bijvoorbeeld een studio.
- Constant – Het licht is niet zo veranderlijk als natuurlijk licht. Het blijft stabiel, ongeacht het tijdstip of de weersomstandigheden.
- Kleurtemperatuur aanpasbaar – Veel kunstlichtbronnen kunnen worden aangepast om warm of koel licht te geven, afhankelijk van de sfeer die je wilt creëren.
- Geschikt voor binnenshuis – Kunstlicht is ideaal voor binnenlocaties of waar natuurlijk licht niet beschikbaar is.
- Verschillende lichtbronnen – Kunstlicht is er in alle soorten en maten. Van diffuus licht tot hard licht.
Flitslicht
Flitslicht is een specifieke vorm van kunstmatig licht, waarbij een lichtbron kort en fel oplicht. Dit soort licht is ideaal om donkere omgevingen te verlichten en om snelle bewegingen vast te leggen zonder dat de foto onscherp wordt.
Kenmerken
- Intens en direct – Flitslicht geeft een krachtige, korte lichtpuls die direct op je onderwerp valt.
- Beheersbare lichtbron – Net als kunstlicht kun je flitslicht sturen en aanpassen om schaduwen en belichting te beïnvloeden.
- Beperkt bereik – Flitslicht verlicht enkel een beperkt gebied dicht bij de lichtbron. Dit betekent dat het vooral geschikt is voor close-up fotografie of het invullen van schaduwen.
- Kleureffecten – Door kleurfilters te gebruiken op flitsers kun je de kleur van het licht aanpassen. Zo kun je allerlei creatieve effecten bereiken met flitslicht.
De richting van licht
Licht is licht zou je zeggen, maar dat is toch zeker niet het geval. Verschillende factoren bepalen hoe je foto uiteindelijk wordt ervaren door de kijker. De richting van het licht is daarbij zeker van belang. Het bepaald namelijk voor een groot deel de sfeer en uitstraling van het beeld.
Afhankelijk van waar het licht vandaan komt, kun je schaduwen en diepte in het beeld beïnvloeden. De manier waarop het licht je onderwerp raakt, bepaalt hoe details en vormen worden weergegeven. Het maakt daarbij niet uit of je werkt met natuurlijk licht of kunstlicht.
In deze module leer je over verschillende lichtinvallen, zoals tegenlicht, strijklicht en frontaal licht, en hoe je ze kunt gebruiken om unieke effecten te bereiken in je fotografie.
Tegenlicht (backlight)
Licht wat achter je onderwerp vandaan komt en naar de camera gericht is noemen we tegenlicht (backlight). Met tegenlicht kun je een dramatisch effect in je foto krijgen, door een silhouette van je onderwerp te maken. Bijvoorbeeld met een persoon op de voorgrond en de zonsondergang op de achtergrond.
Tegenlicht (rim light)
Rim light is een specifieke vorm van tegenlicht. Met een rim light maak je een subtiele rand van licht rondom je onderwerp. Vaak zonder dat de rest van het beeld overbelicht raakt. De richtig van het licht is meestal schuin van achter het onderwerp (zijkant of boven).
Rim lights worden geregeld gebruikt in portretfotografie om het onderwerp los te maken van de achtergrond en een mooie glans om bijvoorbeeld het haar te laten zien (zie foto hierboven).
Strijklicht
Strijklicht is licht dat van de zijkant op je onderwerp valt en zorgt voor lange, dramatische schaduwen (zoals bij de bomen in de foto hierboven). Strijklicht is ideaal om texturen te benadrukken, bijvoorbeeld in landschapsfotografie om de details van rotsen of gras goed zichtbaar te maken.
In de wintermaanden staat de zon minder hoog aan de hemel en bij een laagstaande zon krijg je mooi strijklicht. Hierdoor heb je tijdens de winter vaak de mogelijkheid om van strijklicht gebruik te maken.
Frontaal licht
Frontaal licht valt direct van voren op je onderwerp en zorgt ervoor dat je weinig schaduw ziet. Dit soort licht kan soms vlak overkomen, omdat er weinig diepte of contrast in de foto zit.
Toch is frontaal licht soms erg prettig, bijvoorbeeld bij productfotografie als je geen harde schaduwen wilt. Of bij het maken van een egaal verlicht portret is het een prima optie om diffuus frontaal licht te gebruiken.
Wat is kwaliteit van licht
Als we praten over de kwaliteit van licht, dan bedoelen we meestal hoe “hard” of “zacht” het licht is. Hard licht komt van een kleine, felle lichtbron zoals de zon op een zonnige dag. Hard licht zorgt voor sterke schaduwen en duidelijke contrasten.
Hoewel hard licht niet altijd slecht licht hoeft te zijn, kan het wel lastiger zijn om mee te werken vanwege de hardere contrasten.
Praten we over zacht licht, dan wordt er diffuus licht bedoeld. Zacht licht komt van een grotere lichtbron of wordt eerst verspreidt voor het op het onderwerp valt. Deze “verspreiding” kan bijvoorbeeld bewolking zijn waardoor het zonlicht zachter wordt. Maar het kan ook een wit laken zijn waar je met een lamp doorheen schijnt.
Diffuus licht zorgt voor subtiele, vloeiende schaduwen en wordt vaak gebruikt voor portretten, omdat het flatterend is en geen harde lijnen op het gezicht geeft.
De beste momenten om te fotograferen
Het moment van de dag dat je kiest om op pad te gaan, is zeer bepalend voor hoe jouw foto’s eruit komen te zien. Ook de sfeer die je vastlegt is afhankelijk van het licht dat er op dat moment is.
Ga je midden op de dag op pad, dan krijg je te maken met “lastig” hard licht. Kies je ervoor om vroeg of juist laat op pad te gaan, dan staat de zon lager aan de hemel. Dit zorgt voor een betere kwaliteit van licht en dus mooiere beelden.
Golden hour
Het “gouden uur” is de periode net na zonsopkomst en vlak vóór zonsondergang. Rond deze tijd van de dag is het licht warm en zacht. De zon staat laag en heeft een gouden, oranje tint, waardoor het foto’s een warme, natuurlijke gloed geeft.
Het is dan ook goed te begrijpen dat het “gouden uur” voor veel fotografen een van de favoriete momenten om te fotograferen is. Nog een voordeel van het gouden uur is dat de lange schaduwen die ontstaan meer diepte en dimensie aan je foto’s geven.
Blauwe uur
Het “blauwe uur” vindt plaats net na zonsondergang of net vóór zonsopkomst, wanneer de zon net onder de horizon staat en de hemel een koele, blauwachtige tint krijgt.
Licht tijdens het blauwe uur is veel zachter en koeler dan tijdens het gouden uur. Het heeft hierdoor een bijna magische, serene sfeer. De kleuren tijdens het “blauwe uur” zijn minder verzadigd en hebben een pastel achtige tint.
Midden op de dag
Veel mensen gaan midden op de dag op pad. Maar dat is niet het beste moment wat betreft kwaliteit van licht. Midden op de dag staat de zon namelijk hoog aan de hemel. Het licht is fel, hard en direct. Licht midden op de dag zorgt dan ook voor scherpe schaduwen en hoge contrasten. Niet erg prettig om mee te werken als fotograaf.
Ga je een portret maken midden op de dag, dan zijn in de oogkassen harde schaduwen zichtbaar. Ook onder de neus en andere uitstekende delen van het gezicht zie je lelijke schaduwen terug. De oplossing is om te fotograferen op een plek volledig in de schaduw.
In de landschapsfotografie zie je dat midden op de dag het felle licht details en kleuren ‘uitwast’. Doordat je niet een volledig landschap in de schaduw kunt plaatsen, is de oplossing simpelweg terugkomen op een ander moment van de dag. Bijvoorbeeld tijdens het gouden of blauwe uur.