Compositieregels ontdekken en breken
Een goede compositie kan een foto maken of breken. Het bepaalt hoe het oog van de kijker door het beeld beweegt en waar de aandacht naar toe gaat. Of je nu portretten maakt of landschappen vastlegt, het begrijpen van compositie en kadrering helpt om impact te maken met de beelden die je schiet.
In deze module gaan we de belangrijkste compositieregels bekijken, van de regel van derden tot het gebruik van symmetrie en negatieve ruimte. En zodra je de basisregels kent, kun je gaan experimenteren. Het breken van regels is daarbij geen doel op zich, maar kan zeker worden toegepast om jouw eigen stijl te vinden.
In deze module…
- leer je de bekendere compositieregels kennen en toepassen.
- leer je over kadrering en hoe dat de perceptie van een beeld veranderd.
- leer je wat beweging en dynamiek in je foto’s kan toevoegen.
Regel van derden
De regel van derden is een van de bekendste compositieregels. Het beeld wordt bij deze regel door 2 horizontale en 2 verticale lijnen opgedeeld in 9 vlakken (zie foto hierboven). De bedoeling is om je onderwerp op één van de snijpunten te plaatsen, in plaats van in het midden. Dit zorgt ervoor dat de kijker het beeld als natuurlijker en beter in balans ervaart.
Of je nu een zonsondergang vastlegt of een portret maakt, de regel van derden helpt om interessantere en dynamische foto’s te maken. Het is een simpele regel, maar het verschil in kracht van de compositie kan enorm zijn.
Leidende lijnen (leading lines)
Wil jij de aandacht van de kijker naar een specifiek punt in de foto hebben, dan kun je gebruik maken van leading lines. Deze lijnen kunnen in de vorm van wegen, rivieren, hekken of zelfs schaduwen (zie foto hierboven) zijn die het oog door het beeld begeleiden.
Leidende lijnen geven richting en zorgen voor diepte in je foto, waardoor het beeld spannender wordt en de kijker goed “voelt” waar hij naar moet kijken.
Gulden snede
De gulden snede, ook wel de gouden ratio genoemd, is een compositieregel die al eeuwenlang wordt gebruikt in de kunst en fotografie. Deze regel heeft een wiskundige achtergrond (Fibonacci-reeks). Met deze reeks kan het beeld worden verdeeld op een manier die voor het oog natuurlijk en in balans aanvoelt.
Bij de gulden snede wordt de foto verdeelt met lijnen die op specifieke afstanden van elkaar staan. Net zoals je bij de regel van derden doet. Het verschil is dat de afstand tussen deze lijnen volgens een wiskundige verhouding is bepaald (ongeveer 1:1.618). Deze verhouding ervaren we instinctief als mooi en in balans.
Een interessante variant van de gulden snede is de spiraalvorm, ook wel de Fibonacci-spiraal genoemd. Deze spiraal volgt de verhouding van de gulden snede. De Fibonacci-spiraal zien we veel in de natuur, bijvoorbeeld in de vorm van schelpen (zie foto hierboven), het patroon van zonnebloempitten en zelfs in orkanen.
Diagonalen
Diagonale lijnen kunnen je foto’s een dynamischer gevoel geven. Deze lijnen zorgen voor beweging en richting in je beeld, waardoor de foto minder statisch aanvoelt. Diagonalen kunnen natuurlijk zijn, zoals de schuine lijnen van een berg of de beweging van een rivier. Uiteraard kun je ook zelf spelen met het creëren van diagonale lijnen, bijvoorbeeld door je camera iets te kantelen of door vanuit een ander perspectief te fotograferen.
Hoewel het gebruik van diagonalen lijkt op leidende lijnen is er toch een verschil. Leidende lijnen sturen de kijker namelijk naar één punt of onderwerp en zorgen voor richting. De diagonaalmethode gebruikt diagonale lijnen om spanning en visuele balans in de hele compositie te creëren.
Symmetrie en balans
Symmetrie en balans gebruik je om harmonie en rust in je foto’s te krijgen. Symmetrie ontstaat wanneer beide helften van een beeld gelijk of bijna gelijk zijn. Denk aan een weerspiegeling in water of een perfect uitgelijnde architectuurfoto.
Om balans in een foto te ervaren, is exacte symmetrie niet altijd nodig. Balans betekent slechts dat geen enkel deel van je foto te zwaar aanvoelt (zie foto hierboven). Door visuele elementen op een evenwichtige manier te verdelen, voelt je beeld stabieler en prettiger om naar te kijken.
Negatieve ruimte
Negatieve ruimte is het deel rond je onderwerp dat ‘leeg’ is, zoals een heldere lucht (zie foto hierboven). Door negatieve ruimte te gebruiken, kun je het onderwerp uit de foto laten springen.
Negatieve ruimte zorgt voor ademruimte in het beeld en legt de focus sterk op je onderwerp. Het onderwerp wordt vervolgens een rustpunt voor het oog. Daarnaast geeft het je foto’s vaak een minimalistisch gevoel.
Kadrering
Als we het hebben over kadrering, dan bedoelen we het gebruiken van elementen in de foto om een ander deel van de foto te omlijsten. In het voorbeeld hierboven is de grot gebruikt als omlijsting van het uitzicht op de boot.
Door iets in je compositie als “frame” te gebruiken, creëer je focus op het onderwerp en geef je meer diepte aan de foto. Op deze manier kun je de kijker naar een bepaald punt leiden en daarnaast ook een gevoel van intimiteit toevoegen. Kadrering geeft het gevoel alsof je de scène door een venster bekijkt.
Perspectief en diepte
Goed gebruik van perspectief en diepte geven je foto’s dimensie. Het voorkomt dat je foto plat oogt en geeft het gevoel dat je echt in de foto kunt stappen. Het maakt een beeld levendiger en interessanter om naar te kijken.
Door vanuit verschillende hoeken te fotograferen, zoals laag bij de grond of juist van bovenaf, kun je unieke beelden creëren. Het gebruik van verschillende perspectieven kunnen een compleet ander verhaal of gevoel in je foto brengen. Enkele veelgebruikte perspectieven zijn het vogelperspectief en kikkerperspectief.
Om meer diepte in je beelden te krijgen, is het belangrijk te spelen met lagen in je foto’s. Zorg voor een duidelijke voor- en achtergrond. Denk bijvoorbeeld aan een foto van een boom (voorgrond) met een berg op de achtergrond.
Beweging en dynamiek
Beweging en dynamiek voegen leven en energie toe aan een foto. Een goede compositie gaat namelijk niet alleen over het vastleggen van statische elementen. Als fotograaf probeer je ook de blik van de kijker te sturen en een gevoel van actie of richting in de foto te brengen.
Door beweging en dynamiek als onderdeel te zien van de compositie, kan je bijvoorbeeld snelheid, kracht of zachtheid suggereren, afhankelijk van de context van de foto.
Denk hierbij aan technieken zoals het gebruik van lange sluitertijden of panning om een bewegend object scherp te houden. Zo ontstaat er een dynamisch beeld dat de kijker het gevoel geeft dat ze ‘in’ de foto stappen.